Sınav kaygısı da, hayatımızın belirli dönemlerinde yaşadığımız ve yaşamak zorunda kaldığımız bir sınav öncesinde, esnasında ve sonrasında yaşanabilen korku, endişe ve rahatsızlık halidir. Kaygının belli bir düzeyde yaşanması gereken bir duygu olduğu bizleri ders çalışma konusunda motive edici bir etki yaptığı kaçınılmazdır... Aşırı sınav kaygısı başarısızlığa neden olur. Kişinin dikkat, öğrenme, bellek fonksiyonlarını olumsuz etkiler. Başarıyı ve motivasyonu düşürür. Fakat kaygının kontrol altına alınmasıyla birlikte performansın artacağı ve kaygının düşeceği bilinmelidir.

Sınav kaygısının nedenleri nelerdir?

1) Zamanı Etkin Kullanamama; Öğrencinin sınava yeterince hazırlanmamış olması, sınava çalışmaya geç başlama konuların yetiştirilememesi veya erken başlanmasına karşın zamanı etkin kullanılamaması nedeniyle konuların yetiştirilememesi, konu tekrarın yapılamaması kaygıyı artırır.

2) Yanlış Ders Çalışma Alışkanlıkları; Plansız ve programsız ders çalışmak başarısızlığın en önemli kaynağıdır. Kişinin motivasyonunun düşmesine neden olur. Verimli olmayan çalışma alışkanlıkları, çalışırken ve sınavlarda süreyi iyi değerlendirememek ve hataları fark edip düzeltmemek olarak karşımıza çıkar.

3) Mükemmeliyetçilik Düşüncesi; Yaptıklarının, en iyisi ve hiç hatasız olması gerektiğine inanan kişinin kaygı düzeyi yükselir. Mantık dışı düşünceler ve "meli-malı" ların, aşırı genelleme ve filtrlemenin, etiketlemenin, kutuplaşmış düşüncenin kaygının oluşumundaki rolü yüksektir.

4) Başarısızlık Korkusu; Başarısız olma korkusunu yoğun yaşayan bireylerin, kendilerine olan güvenleri azalır ve kaygı düzeyi yükselir. Sınavın akademik açıdan taşıdığı önem ya da sınav notunun yüksek olmasının gerekliliği de sınav kaygısını arttırıcı bir özelliğe sahiptir.

5) Sınava Çok Fazla Anlam Yüklenmesi; Kişinin stediği sonucu alamazsa sevilmeyeceğini düşünmesi, herkesin kendisini değerlendireceğinden korkması, kendinden beklentisinin aşırı yüksek olması, sebebi olmadığı halde başarısız olacağından korkması; Kişinin potansiyellerine uygun olmayan amaç belirlemesi ya da sınavı kendini kanıtlayacağı bir platforma dönüştürmesi de kaygı düzeyini yükseltir.

6) Aile Baskısı; otoriter ve mükemmeliyetçi aile tutumu; Ailelerin çocuklarından çok fazla beklentisinin olması ve çocuğun da bunları gerçekleştiremeyeceği düşüncesi kaygı düzeyini yükseltir. Ebeveynlerinin ve öğretmenlerin öğrencinin güdüsünü arttırmak için sık sık başarılı arkadaşları veya kardeşleriyle karşılaştırılması; yargılayıcı ve eleştirici bir ortam da sınav kaygısını arttırır.

Sınav Kaygısının etkileri nelerdir?

Öğrenilenleri aktaramama, okuduğunu anlamama, düşünceleri organize etmede zorluk, dikkatte azalma, sınavın içeriğine değil kendisine odaklanma, zihinsel becerilerde zayıflama, enerji azlığı, fiziksel rahatsızlıklar sınav kaygısının başlıca etkileridir.

Sınav kaygısı gerçek dışı beklenti ve yorumlar içerdiğinden yanıltıcıdır. Öğrenciyi farkında olmadan kendi davranışını denetleyemez hale getirir.

Yapılan araştırmalarda sınav kaygısı yüksek olan kişiler için en büyük sorunun daha önce öğrenilenleri sınav sırasında hatırlayamamak olduğunu ortaya çıkarmaktadır. Kişinin potansiyelini ortaya koyabilmesi için sınav sırasında dikkatinin tümünü sınav sorularına yöneltmesi gerekir. Ancak sınav kaygısı yüksek olan kişilerin yaşadığı endişe dikkatin bölünmesine ve sınavla ilgili olmayan şeylere yönelmesine neden olur. Öğrenci dikkatini sınava vermekte güçlük çeker. Dikkat sınav soruları ile kişinin kendi performansına ilişkin yorum ve beklentileri arasında bölünür. Bir süre sonra öğrenci dikkatinin çoğunu akademik başarısı ile ilgili olumsuz otomatik düşüncelere, yorum ve değerlendirmelere yöneltir. Böylece sınava odaklaşması gereken dikkat ve zihinsel enerji hedefinden uzaklaşıp, dağılır ve öğrencinin gösterdiği performans potansiyelin çok altına düşer.

İşte hepimizin sınav kaygısı olarak nitelendirdiği süreç böyle çalışmaktadır. Bu süreç içinde olumsuz, mantık dışı düşünceler önemli bir yer tutmaktadır.